Regres nietypowy, czyli kiedy ubezpieczyciel może żądać od ubezpieczonego zwrotu odszkodowania wypłaconego poszkodowanemu.

 Nieznajomość prawa szkodzi

Ubezpieczenie OC pojazdu jest ubezpieczeniem obowiązkowym. Każdy kierowca wie, że w przypadku kolizji, szkodę co do zasady pokryje ubezpieczyciel OC sprawcy. Niewielu zdaje sobie sprawę, że istnieje prawny mechanizm, który uprawnia zakład do wystąpienia z regresem przeciwko ubezpieczonemu. 

Zdarza się, że kierowcy, którzy spowodowali wypadek mają pretensje, że są wzywani do zwrotu wypłaconego odszkodowania i zarzucają towarzystwom ubezpieczeń nieuczciwe praktyki. Tymczasem, w takich przypadkach najczęściej ubezpieczyciel korzysta z zagwarantowanego mu prawa, które wynika z niewłaściwego zachowania sprawcy kolizji. 

Podstawa prawna

W myśl art. 43 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, w wyjątkowych przypadkach, zakład ubezpieczeń jest uprawniony do dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu odszkodowania wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC. To szczególna regulacja, która budzi szereg kontrowersji w praktyce, spowodowanych najprawdopodobniej brakiem świadomości prawnej. 

Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2005 r., III CZP 83/05, „Roszczenie Zakładu Ubezpieczeń o zwrot wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, w przypadkach przewidzianych w art. 43 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych nie wynika z umowy ubezpieczenia, lecz jest roszczeniem w stosunku do niej autonomicznym, przyznanym ubezpieczycielowi na podstawie szczególnego przepisu prawa”.

Zatem, jeżeli ubezpieczyciel wypłaci świadczenia na rzecz poszkodowanego, gdy zachodzą przesłanki wynikające z przywołanego przepisu, z tym momentem – z mocy prawa – powstaje po jego stronie prawo zwrotnego dochodzenia roszczenia. Powyższe w terminologii prawniczej nazwano regresem nietypowym. 

Dlaczego?

Regres nietypowy aktualizuje się w wyniku szczególnie nagannego postępowania sprawcy. Ma stanowić wyraz swoistej sankcji za zaniedbanie spowodowane przez kierowcę. W myśl art. 43 przywołanej ustawy, zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący:

1) wyrządził szkodę umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii;

2) wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa;

3) nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa;

4) zbiegł z miejsca zdarzenia.

Z łatwością można zauważyć, iż wszystkie z wymienionych okoliczności charakteryzują się niewłaściwym zachowaniem po stronie kierującego pojazdem.

Do rzeczy

Na przestrzeni kolejnych kilku tygodni zachęcamy do śledzenia naszego bloga, na którym szczegółowo zaprezentujemy przywołane przesłanki regresu nietypowego. Analiza sprowadzi się do omówienia, jak rozumieć opisaną regulację, które zachowania należą do najbardziej popularnych, czy kierujący mogą wykazać okoliczności na swoją obronę i przede wszystkim: co dokładnie należy rozumieć przez te zapisy.

Zatem zaprezentujemy regulację, o której niewielu wie, a której konsekwencją jest ukształtowanie się prawa po stronie ubezpieczycieli. Trzeba pamiętać, że zgodnie z jedną z podstawowych zasad prawa: ignorantia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi. To oznacza, że nie można zasłaniać się nieznajomością normy prawnej. W praktyce bowiem nikt nie może podnosić, iż zachował się niezgodnie z normą dlatego, że nie wiedział o jej istnieniu. (vide: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 30.4.2013 r., sygn.. III Auz 59/13) 

Dlatego zapraszamy do śledzenia bloga Kancelarii: http://kosmus-sobina.blogspot.com/

Justyna Jaranowska