Niedozwolone klauzule umowne, niedozwolone postanowienia umowne lub klauzule abuzywne - to nazwy zapisów umownych, które, na podstawie konkretnych przesłanek, uznaje się za niedozwolone w stosunkach między stronami umowy. Ale od początku:
W życiu codziennym dochodzi do zawierania najróżniejszych umów pomiędzy różnymi podmiotami. Na szczególną uwagę zasługują umowy, w których jedną stroną jest przedsiębiorca (firma, bank, ubezpieczyciel), a drugą stroną jest konsument (osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej, niezwiązanej z jej działalnością gospodarczą lub zawodową). Przedsiębiorca bowiem, w polskim prawie, uważany jest za szeroko pojmowanego profesjonalistę, wobec tego powinien charakteryzować się również znajomością przepisów prawnych (nawet jeśli tymże "przedsiębiorcą" jest jednoosobowa działalność gospodarcza).
Natomiast konsumentowi przyznana została większa ochrona i szczególne uprawnienia, np. w sytuacji niejasności jakiegoś zapisu umownego, powinien on być tłumaczony na korzyść konsumenta.
Przedsiębiorcy mają prawo posługiwać się tzw. wzorcami umów - czyli umowami, które oprócz danych personalnych klienta, są dla wszystkich klientów takie same. Z tej możliwości szczególnie chętnie korzysta się przy zawieraniu drobnych umów życia codziennego, a więc korzystają z nich operatorzy sieci telefonicznych i Internetu, sklepy internetowe (trzeba zaakceptować regulamin, to także wzór umowy), firmy zajmujące się dystrybucją energii czy podmioty świadczące usługi hotelowe. Co do zasady nie wprowadza się do tych wzorców żadnych zmian. Obowiązkiem takiego przedsiębiorcy jest jednak umożliwienie konsumentowi zapoznania się z treścią wzorcowej umowy jeszcze przed jej podpisaniem, np. poprzez zamieszczenie na swojej stronie internetowej. Warto zauważyć, że w przypadku, gdy wzorzec umowy różni się jednak od ostatecznie zawartej umowy - wiążące są zapisy tej umowy, którą podpisaliśmy.
Wzorce umów wykorzystywane są również w sprawach większej wagi, np. umowy kredytowe czy umowy w zakresie innych instrumentów finansowych. Prawo nakłada jednak na przedsiębiorcę szereg obowiązków, które są jednocześnie przywilejami dla konsumenta, m. in. umożliwienie zapoznania się z treścią umowy przed jej podpisaniem, o czym wspominaliśmy powyżej. Ponadto wzorzec taki musi być sporządzony w sposób jasny i zrozumiały - zapisy niejasne, niezrozumiałe, budzące wątpliwości, tłumaczy się na korzyść konsumenta. Zapisy inne niż dotyczące głównych świadczeń stron (główne świadczenia stron to np. przedmiot umowy, cena/wynagrodzenie, czas trwania umowy), które regulują prawa i obowiązki konsumenta, np. zmienność oprocentowania, dodatkowe obowiązki klienta, nie mogą być sprzeczne z dobrymi obyczajami, ani w sposób rażący naruszać jego interesów, chyba że zostały indywidualnie z konsumentem uzgodnione, czyli klient wyraźnie się na nie zgodził.
Przykładowe postanowienia, które zostały zawarte w umowach kredytowych, a które sądy uznały za niedozwolone klauzule umowne:
- "Jednostka Banku uzależnia udzielenie kredytu od… posiadania przez Wnioskodawcę rachunku bankowego w jednostce Banku, która udziela kredytu" (sprawa przeciwko Bankowi Polska Kasa Opieki S.A.) - bank nie może uzależniać zawarcia umowy kredytu od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową kredytu;
- "W momencie całkowitej spłaty kredytu/pożyczki Bank dokonuje rozliczenia kredytu/pożyczki przy czym nie podlegają zwrotowi nadpłaty/niedopłaty kapitału i odsetek nie przekraczające równowartości pięciokrotnej opłaty pocztowej za list polecony." (sprawa przeciwko Bank BPH S.A.) - bank nie może ograniczyć prawa konsumenta do żądania zwrotu świadczenia spełnionego wcześniej niż świadczenie banku, gdy umowa z jakiegoś powodu zostaje zakończona;
- "Sprawy sporne wynikające z niniejszej umowy rozstrzygane będą przez sąd właściwy dla siedziby Banku prowadzącego rachunek" (sprawa przeciwko Bank Spółdzielczy w Ciechanowcu) - bank nie może zastrzec w umowie, że sądem właściwym do rozpatrywania sporów wynikających z umowy kredytu będzie sąd inny, niż sąd właściwy według przepisów ogólnych;
Ponadto niedozwolonymi postanowieniami umownymi, są, między innymi, takie postanowienia, które:
- wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność przedsiębiorcy względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy (np. bank nie odpowiada za szkody, które poniósł klient z powodu niezrealizowania złożonego przez klienta zlecenia),
- przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy lub jej zmianą (np. zapisy, które dopuszczają zmianę umowy lub regulaminu obowiązującą przed lub od razu, od momentu udostępnienia jej do publicznej wiadomości),
- pozwalają przedsiębiorcy na przeniesienie praw i obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta na inny podmiot (np. firmę windykacyjną),
- uzależniają zawarcie umowy od złożenia przez konsumenta oświadczenia, że ten w przyszłości będzie dalej zawierał z danym przedsiębiorcą podobne umowy,
- uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,
- przyznają przedsiębiorcy uprawnienia do dokonywania jedynej wiążącej interpretacji umowy,
- uprawniają przedsiębiorcę do dokonania jednostronnej zmiany umowy, bez ważnej przyczyny wskazanej w umowie,
- pozbawiają konsumenta prawa do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,
- wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;
- przewidują utratę prawa konsumenta do żądania zwrotu świadczenia spełnionego wcześniej niż świadczenie przedsiębiorcy, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy;
- zastrzegają dla przedsiębiorcy uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia;
- nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;
- nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;
- stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia;
- przewidują uprawnienie przedsiębiorcy do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy;
- przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta, mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez przedsiębiorcę;
- wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle przepisów nie jest miejscowo właściwy.
źródło: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2014 r. nr 121)
W kolejnych postach przedstawimy więcej szczegółów na temat klauzul niedozwolonych oraz informację, co zrobić, jeśli podejrzewasz, że w umowie, którą zawarłeś, znajduje się klauzula niedozwolona.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz